Մոսկվայում հրատարակվող «Աստվածաբանություն. Տեսություն և պրակտիկա» («Теология: теория и практика») ամսագրում հրապարակված «աստվածաբանության թեկնածու», վարդապետ Ալեքսիյ Նիկոնորովի աշխատությունները լի են պատմական փաստերի աղավաղումներով, կեղծիքներով և ադրբեջանական պաշտոնական քարոզչական թեզերով։ Վերջինս իր հրապարակումներով նպաստում է հայկական քրիստոնեական ժառանգության աղվանականացմանն ու ադրբեջանականացմանը՝ այն ներկայացնելով որպես «կովկասյան ալբանական» կամ «ադրբեջանական»։ Նման փոխարինումը նպատակ ունի օտարել հայկական հոգևոր և մշակութային սովորույթները և աղավաղել պատմական հիշողությունը։ Այդ հրապարակումները ոչ միայն հակասում են գիտական օբյեկտիվության սկզբունքներին, այլև վնասում են միջեկեղեցական եղբայրական հարաբերություններին, ինչպես նաև՝ հայ և ռուս ժողովուրդների միջև բարեկամական կապերին։
Սա ճշմարտության միտումնավոր կեղծում է, քրիստոնեական ծառայությանն անհամատեղելի և խաթարում է քրիստոնյա ժողովուրդների և եկեղեցիների միջև վստահությունը։
«Краткий очерк о наиважнейших православных архитектурных памятниках Азербайджана» (2022. Т. 1. № 2. С. 17–35. DOI: 10.24412/2949-3951-2022-0090 հոդվածում վարդապետ Ալեքսիյ Նիկոնորովը գրում է, որ «Ադրբեջանի պատմական հողերը» գոյություն են ունեցել մինչև 1918 թվականը։ Սակայն պատմագիտությունը հակառակն է վկայում. մինչև 1918 թվականը գոյություն չի ունեցել Ադրբեջան պետություն, չկար «ադրբեջանցի» էթնոնիմ և նման անունով ժողովուրդ։
«Топографическая карта из коллекции Л.Ф. Марсильи как источник по истории Кавказской Албанской церкви в XVII веке» (2025. Т. 4. № 2. С. 84–92. DOI: 10.24412/2949-3951-2025-0120) հոդվածում հեղինակը հայկական քաղաքներ՝ Երևանը, Նախիջևանն ու Ջուղան, անվանում է «ադրբեջանական»՝ հիմնվելով ոչ թե աղբյուրների, այլ՝ ադրբեջանական քաղաքական հռետորաբանության վրա։
Նույն հոդվածում Ա․ Նիկոնորովը Գանձասարի կաթողիկոսության անվանումը կամայականորեն շրջանառում է ադրբեջանականացված «Գյանջասար» ձևով, ինչը պատմական իրականության և եկեղեցական ավանդույթի կոպիտ աղավաղում է։ Սա հայկական ժառանգության աղվանացման ադրբեջանական ռազմավարության մի մասն է։
Մի շարք հրապարակումներում Նիկոնորովը, ընթերցողին մոլորեցնելով, Հայ Առաքելական Եկեղեցին անվանում է «մոնոֆիզիտ» (2025, հատոր 4, թիվ 2, էջ 84-85), մինչդեռ հայտնի է, որ մոնոֆիզիտությունն աղանդ է, և Հայոց եկեղեցին որևէ առնչություն չունի դրա հետ։
Իր հրապարակումներում և կենսագրական տվյալներում Նիկոնորովն իրեն ներկայացնում է որպես «եկեղեցական պատմության դոկտոր»՝ չնայած Պապական Արևելյան համալսարանի՝ 2025 թվականի մայիսի 15-ի պաշտոնական նամակը հաստատում է, որ նրան նման կոչում չի շնորհվել․ սա մոլորեցնում է խմբագիրներին և ակադեմիական հանրությանը։
«Գեղարդ» գիտվերլուծական հիմնադրամը
պահանջում է հեռացնել Նիկոնորովի հրապարակումները,
պահանջում է խմբագիրներին փաստական և սկզբնաղբյուրային հիմքերով պարզաբանումներ տրամադրել,
դիմում է Ռուս Ուղղափառ Եկեղեցուն՝ խնդրելով քննարկել այս հարցը և գնահատական տալ վարդապետ Ալեքսիյի (Նիկոնորով Ա.Վ.) վերոնշյալ գործողություններին, քանի որ դրանք խաթարում են հայ և ռուս եկեղեցիների միջև գոյություն ունեցող ջերմ հարաբերությունները, վարկաբեկում հոգևորականի կոչումը։
Հակառակ դեպքում հիմնադրամն իրեն իրավունք է վերապահում դիմել ակադեմիական և եկեղեցական ղեկավար մարմիններին՝ հայ ժողովրդի պատմական և մշակութային ժառանգությունը պաշտպանելու և պատմական ճշմարտությունը վերականգնելու համար։
ЗАЯВЛЕНИЕ-ПРОТЕСТ
Священному Синоду Русской Православной Церкви
Редакционной коллегии журнала «Теология: теория и практика»
Уважаемые священнослужители и коллеги!
Мы обращаемся к вам, как к представителям академического и церковного сообщества, несущим ответственность за сохранение научной добросовестности, исторической правды и христианского свидетельства. С глубоким сожалением отмечаем, что в опубликованных в журнале «Теология: теория и практика» работах «кандидата богословия» архимандрита Алексия (Никонорова А.В.) систематически прослеживаются искажения исторических фактов, фальсификации и продвижение азербайджанских политических нарративов. Подобные публикации не только противоречат принципам научной объективности, но и наносят ущерб братским межцерковным отношениям, а также связям между армянским и русским народами.
Особую тревогу вызывает тот факт, что автор своими публикациями способствует албанизации и азербайджанизации армянского христианского наследия, представляя его как «кавказо-албанское» или «азербайджанское». Такая подмена направлена на отчуждение армянской духовной и культурной традиции и искажение исторической памяти. Считаем подобные действия недопустимыми и не соответствующими христианскому служению: это сознательная подмена истины, подрывающая доверие между христианскими народами и Церквями.
В статье «Краткий очерк о наиважнейших православных архитектурных памятниках Азербайджана» (2022. Т. 1. № 2. С. 17–35. DOI: 10.24412/2949-3951-2022-0090) автор утверждает о существовании «исторических земель Азербайджана» до 1918 года. Историческая наука свидетельствует об обратном: до 1918 года не существовало ни государства Азербайджан, ни этнонима «азербайджанец», ни народа с таким названием.
В статье «Топографическая карта из коллекции Л.Ф. Марсильи как источник по истории Кавказской Албанской церкви в XVII веке» (2025. Т. 4. № 2. С. 84–92. DOI: 10.24412/2949-3951-2025-0120) автор называет армянские города Ереван, Нахичеван и Джульфа «азербайджанскими», опираясь не на источники, а на политическую риторику.
В той же статье автор произвольно именует Гандзасарский католикосат «Гянджасарским», что является грубым искажением исторической действительности и церковной традиции. Это часть вышеупомянутой стратегии по «албанизации» армянского наследия.
В ряде публикаций Никоноров называет Армянскую Апостольскую Церковь «монофизитской» (2025, Т. 4. № 2, с. 84–85). Между тем современный межхристианский диалог подтверждает: Армянская Церковь исповедует миафизитское богословие и не является монофизитской. Употребление дискредитированного термина является богословской ошибкой и проявлением неуважения к многовековой традиции.
Также в своих публикациях и биографиях Никоноров А.В. указывает себя как «доктора церковной истории», хотя официальное письмо Папского Восточного университета от 15.05.2025 подтверждает, что звание доктора теологии ему не присуждалось. Это вводит в заблуждение редакцию и академическое сообщество.
На основании вышеизложенного мы:
настаиваем на отзыве и удалении указанных публикаций;
требуем от редакции предоставить документальные разъяснения по отмеченным вопросам;
обращаемся к Русской Православной Церкви с просьбой рассмотреть данный вопрос и дать оценку действиям архимандрита Алексия (Никонорова А.В.), поскольку они подрывают братское доверие между Церквами и дискредитируют само служение священнослужителя;
просим принять меры по недопущению дальнейшей антиармянской и антинаучной деятельности со стороны данного автора.
В противном случае оставляем за собой право обращаться в вышестоящие академические и церковные инстанции, а также прибегнуть к правовым инструментам для защиты историко-культурного наследия армянского народа и восстановления исторической истины.
Примеры фальсификационных статей Никонорова А.В. в журнале «Теология: теория и практика»:
Никоноров А.В. Краткий очерк о наиважнейших православных архитектурных памятниках Азербайджана // Теология: теория и практика. 2022. Т. 1. № 2. С. 17–35. DOI: 10.24412/2949-3951-2022-0090
Никоноров А.В. Топографическая карта из коллекции Л.Ф. Марсильи как источник по истории Кавказской Албанской церкви в XVII веке // Теология: теория и практика. 2025. Т. 4. № 2. С. 84–92. DOI: 10.24412/2949-3951-2025-0120
Никоноров А.В. Краткий очерк о наиважнейших православных архитектурных памятниках Азербайджана // Теология: теория и практика. 2022. Т. 1. № 2. С. 17–35. DOI: 10.24412/2949-3951-2022-0090 (повторная публикация)
Никоноров А.В. Каноны царя Кавказской Албании Вачагана III: обстоятельства принятия и правовые параллели // Теология: теория и практика. 2024. Т. 3. № 1. С. 58–78. DOI: 10.24412/2949-3951-2024-0040
Научно-аналитический фонд «Гегард» Национальная академия наук Республики Армения Армения, 0019, Ереван, пр. Маршала Баграмяна, 24 +374-77-978895 [email protected]
