Իսմայիլիի շրջանի Գանձակ գյուղը

2025-06-30

Իսմայիլիի շրջանի Գանձակ գյուղը գտնվում է շրջկենտրոնից 12,8 կմ հարավ-արևելք: Գյուղի բնակիչները գաղթել են Արցախի Դիզակ և Վարանդա գավառներից:

1861 թվականին Գանձակում եղել է 99 տուն հայ բնակչություն, իսկ 1865 թվականին` 120 տուն: Հայտնի տեղագիր Մակար Բարխուտարյանցի այցելության ժամանակ` 1886 թվականին, գյուղում եղել է 144 տուն հայ բնակչություն` 1037 բնակիչներով:

1912 թվականին Գանձակն ամբողջությամբ հայաբնակ էր՝ 240 տուն` 1444 բնակիչներով:

1918–1919 թվականներին գյուղը ենթարկվել է թուրքական զորքերի և տեղի թաթարների հարձակմանը:

Ադրբեջանում խորհրդային կարգերի հաստատումից հետո կոտորածներից փրկված գանձակցիները վերադարձել են հայրենի գյուղ: 1924 թվականին Գանձակում եղել է հայաբնակ 60 տուն` 240 բնակիչներով: Մինչև 1950-ական թվականները գյուղում գործել է հայկական տարրական դպրոց:

1981 թվականին Գանձակում ապրել է 20 հայ բնակիչ: 1985 թվականի դրությամբ Գանձակում եղել է 6 հայ ընտանիք` 10 շնչով, որոնք բռնագաղթել են 1988 թվականի վերջին:

Գանձակ գյուղում հուշարձանագետ Սամվել Կարապետյանի այցելության ժամանակ` 1985 թվականին, կիսավեր և ձևափոխված վիճակում պահպանված էին դեռևս 1842 թվականին կառուցված Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու մնացորդները։

1889 թվականից Գանձակում գործել է հայկական ուսումնարան, որի շինարարական արձանագրությունը հաղորդում էր.

«Յամի Տեառն 1889 շինեցաւ դպրոցս

Օժանդակութեամբ հայոց հասարակութեան

Գանձակ եւ Թօփի շէն գիւղօրէից»:

Սամվել Կարապետյանի այցելության ժամանակ ուսումնարանի շենքը հիմնավեր վիճակում է եղել:

Ուսումնարանի շենքի մոտ եղել է հին գերեզմանոց՝ 8-րդ դարով թվագրվող խաչքարերով: Ժամանակին տեղագիր Մ. Բարխուտարյանցն ընդօրինակել է դրանցից մեկի արձանագրությունը.

«Աստուած ողորմի Էխարին. ՄԹ (760) թվ.»:

Հին գերեզմանոցը՝ «Սուրբ Գանձակ» անվամբ, գտնվել է գյուղի հարավային կողմում և եղել է ուխտատեղի շրջակայքի հայ բնակչության համար:

Գանձակ գյուղի հյուսիսային կողմում գտնվող հիմնական գերեզմանոցում Ս. Կարապետյանի այցելության ժամանակ դեռևս պահպանված են եղել մի քանի խաչքարեր և 19–20-րդ դարերի շուրջ 500 արձանագիր տապանաքարեր:

Հինավուրց հայկական Գանձակ գյուղն այժմ անբնակ գյուղատեղի է:

Գրականություն՝

Բարխուտարեանց Մ., Աղուանից երկիր եւ դրացիք: Արցախ, Երեւան, 1999:

Կարապետյան Ս., Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997:

Կարապետյան Ս., Բուն Աղվանք, մաս 1, Երևան, 2024, էջ 112–117:

Բաժանորդագրվեք մեր ալիքին Telegram-ում