2025
2025
Tarixi Qoğtn əyalətinin Handamec kəndinin yerində bu gün Ordubad rayonunun Aşağı Əndəmic[1] və Yuxarı Əndəmic kəndləridir. Yəni, ermənicə Handamec sözü türkcə “aşağı” və “yuxarı” sözləri[2] ilə işlənmiş. Kəndin iki hissəsi “aşağı” və “yuxarı” haqqında Aqulisdəki Müqəddəs Tovma kilisənin kitabəsində oxuyuruq, həmin kitabədə yuxarıdakı Vorduar hesab edilib, bugünkü Ordubad şəhərətrafı mahallarından biri. Handamec Ordubad vadisindəki kəndlərdən biridir. Vaxtilə erməni kəndinin hər iki hissəsi yerli erməni əhalisindən tamamilə məhrum edilib. Tatev yaxınlığındakı Geğvadzorun Kits kəndində 1684-cü ildə yazılmış İncilin qeydə alındığı Aşağı Handamecdəki Müqəddəs Astvatsatsin kilsəsindən heç bir iz belə qorunub saxlanılmamış. Yervand Lalayan da öz “Qoğtn” əsərində[3] bu kilsə haqqında qeyd edir. “Müqəddəs Astvatsatsin kahinin iqamətgahı üçün gözəl otaqlar və bağlarla əhatə olunmuş tağlı kilsə idi”. Y. Lalayan yazır. “Bütün kənd hündür qovaqlarla örtülmüş çox gözəl görünür”. Kəndin erməni tarixinə istinad edən yeganə fakt kimi adı qalıb, yuxarıdakı türkcə tələffüzü ilə hətta kəndin və ərazinin erməni mahiyyətini ortaya qoyur.
Ədəbiyyat:
Arqam Ayvazyan, Naxicevanın litoqrafiya irsi, cild C, Qoğtn əyaləti, Yerevan, 2007.
Qevond Alişan, Sünik regionun topoqrafiyası, Venesiya, 1893.
Yervand Lalayan, Naxçıvan qəzası, A hissəsi, Qoğtn və ya Ordubad inzibati ərazi vahidi (uçastoku), 1904-cü il.
[1] Ordubad rayonunun Aşağı Əndəmic və Yuxarı Əndəmic.
[2] Türk dilində aşağı- “nerkin”, yuxarı- “verin”
[3] Yervand Lalayan, Naxçıvan qəzası, A hissəsi, Qoğtn və ya Ordubad inzibati ərazi vahidi (uçastoku), etnoqrafik jurnal, 1904-cü il, s. 297.