2025
2025
Խոշկաշեն գյուղը գտնվում է շրջկենտրոն Վարդաշենից (1989 թվականից` Օղուզ) 34 կմ հարավ: Հայ մատենագրության մեջ Խուշփայշեն ձևով առաջին անգամ հիշատակվում է 1434 թվականին: Գյուղի բնակիչների նախնիները գաղթել են Արցախի Խաչեն և Ջրաբերդ գավառներից:
Հայտնի տեղագիր Մակար եպիսկոպոս Բարխուտարյանցի այցելության ժամանակ` 1888 թվականին, գյուղն ունեցել է 77 տուն հայ բնակչություն` 490 բնակիչներով: 1908 թվականին Խոշկաշենի բնակիչների թիվը հասել էր 612-ի: 1914 թվականին գյուղն ամբողջությամբ հայաբնակ էր և ուներ 1028 բնակիչ:
Խոշկաշենի բնակչությունը կոտորվել է 1918 թվականի ամռանը` երկրամաս ներխուժած թուրքական զորքերի և մուսավաթականների կողմից: Հայաթափված գյուղում 1950-ական թվականներին բնակություն են հաստատել լեզգիներ:
Խոշկաշենի արևելյան թաղում եղել է Սուրբ Աստվածածին անունով եկեղեցի, որը կառուցվել է 1887 թվականին՝ գյուղացիների միջոցներով: Եկեղեցու շինարարական արձանագրությունը հաղորդում է.
«Շինէցաւ Խոշկաշէնու գուղի
Սուրբ եկեղեցիս հասարակութեան
արդեամբն, 1887 ամի»:
(«Խոշկաշեն գյուղի Սուրբ եկեղեցին
կառուցվեց հասարակության ծախսերով, 1887 թ.»):
Հուշարձանագետ Սամվել Կարապետյանի այցելությունների ժամանակ՝ 1982–1986 թվականներին, պահպանված են եղել գյուղի հայկական երկու գերեզմանոցները, ուր գտնվել են 19–20-րդ դարերի 21 արձանագիր տապանաքարեր:
Գյուղի արևելյան կողմում՝ անտառածածկ սարալանջին, պահպանված է եղել նաև Սուրբ. Եղիշե Առաքյալ վանական համալիրը, որի եկեղեցու մուտքի բարավորին փորագրված է եղել․
«Ի Քրիստոս Յիսուս յիշեալ մաղթեմ
զՎլաս վարդապետս, ՌՃԼԱ (1682)»:
(«Աղաչում եմ Վլաս վարդապետին հիշել՝
Ի Հիսուս Քրիստոս, ՌՃԼԱ (1682)»:
Իսկ եկեղեցուն կից գավթում գտնվել է Հովհաննես վարդապետի տապանաքարը՝ հետևյալ մակագրոււթյամբ․
«Հանգիստ Յովհաննէս վարդապետին
Պաշնճաղցի, ՌՃԾԵ (1706)»:
(«[Այս է] Պաշնճաղցի Հովհաննես վարդապետի
գերեզմանը, ՌՃԾԵ (1706)»):
Գյուղն այժմ կոչվում է Ղարաբուլաղ (ադրբ.` Qarabulaq) և լեզգիաբնակ է:
Գրականություն
Բարխուտարեանց Մ., Աղուանից երկիր եւ դրացիք: Արցախ, Երեւան, 1999:
Կարապետյան Ս., Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը, Երևան, 1997:
ԺԵ դարի հայերեն ձեռագրերի հիշատակարաններ, հ. Ա, կազմեց՝ Լ. Խաչիկյան, Երևան, 1955, էջ 439: