2025
2025
2025-12-29
Şərqi Zaqafqaziyanın Qax rayonunun Qum kəndi Qax rayon mərkəzindən 4 km şimalda yerləşir. Kəndin erməni əhalisi orta əsrlərin sonlarında zorla islam dinini qəbul etmişdir. Bu səbəbdən Makar Barxudaryants öz əsərində qeyd edir ki, 19-cu əsrin sonlarında Qum kəndində 446 ev erməni əsilli islamı qəbul etmiş əhali var idi.
Sonrakı illər ərzində: 1908-ci ildə, həmin yaşayış məntəqəsində cəmi 1309 saxur (ləzgidilli qafqaz xalqıdır), 1914-cü ildə isə 1255 nəfər ingiloy (islamı qəbul etmiş gürcülər və ya ermənilər) əhalinin adı çəkilmişdir.
Belə nəticəyə gəlmək olar ki, 20-ci əsrin əvvəllərində Qum erməniləri öz milli kimliklərini tamamilə itirmiş, milli köklərindən qoparaq, başqa etnik və dini qruplarla birləşməyə başlamışlar.
Qum kəndində yarıuçuq vəziyyətdə olan bir bazilika kilsəsi qorunub saxlanılmışdır. 1310-cu ilə aid bir gürcü salnaməsinə görə, kilsə Surb (Müqəddəs) Astvatsatsin adlanırdı. Kilsənin divarlarında hər hansı bir yazı saxlanılmamışdır. Mütəxəssislər kilsənin inşa olunduğu dövrü 6-cı və ya 7-ci əsri hesab edirlər.
Hazırda kənddə saxurlar yaşayırlar.
Ədəbiyyat
Barxudaryants M., Albaniya ölkəsi və qonşuları. Artsax, Yerevan, 1999-cu il, s. 139, 148.
Karapetyan S., Albaniyanın özü, erməni memarlığının araşdırma fondu, 2024-cü il, kitab 22, 1-ci hissə, s. 230-233.
Якобсон А.Л., Архитектурные связи Кавказской Албании и Армении, Историко-филологический журнал, 1977, 1, стр. 69-84.