2025
2025
2025-09-01
Şərqi Zaqafqaziyanın İsmayıllı rayonunun Şukurçi kəndi rayon mərkəzi İsmayıllıdan 14.5 km cənub-qərbdə yerləşir.
Kənd həm də Şükürçi, Şükürci, Şükürçü adları ilə tanınırdı. 18-ci əsrin sonunda və ya 19-cu əsrin əvvəlində burada məskunlaşan Artsaxın Xaçen knyazlığının Baluca, Daşbulaq, Xandzk və Qışlaq erməni kəndlərinin sakinləri tərəfindən əsası qoyulmuşdur.
1861-ci ildə kənddə 17 ev, 1865-ci ilin məlumatlarına görə isə 15 ev erməni əhalisi olub. 1886-cı ildə Şukurçidə 24 ev erməni-224 sakin, 1890-cı ildə: 25 ev-155 sakin yaşayırdı. 1912-ci ildə kəndin erməni əhalisinin sayı 54 ev-335 nəfər idi.
Kənddə məktəb olmayıb. Yalnız 1913-cü ildə Şukurçinin sakinləri məktəb tikintisinə kömək etməyə Bakı Humanitar Cəmiyyətinə müraciət etdilər. 1915-ci ildə kənddə birgə təhsil məktəbi açılmışdır. Fərdi yaşayış evdə yerləşən məktəbdə 1915-1916-cı tədris ilində 1 müəllim (Azat Movsisyan) və 22 şagird təhsil alırdı.
Kəndin qərb hissəsində bazilika tipli kilsə olub. Həmin kilsə 1862-ci ildə Hovhannes və Petros Cavadyan-Xalafyants qardaşlarının səyləri nəticəsində tikilmişdir. 1865-ci ildə Surb (Müqəddəs) Hovhannes Mkrtiç kilsəsi Şamaxı Erməni Yeparxiyasının rəhbəri arxiyepiskop Daniel Şahnazaryants tərəfindən təqdis edilib. Kilsə 1888-ci ildə Hovhannes Cavadyan-Xalapyantsın vəsaiti ilə təmir edilmişdir.
1985-ci ildə: abidəşünas Samvel Karapetyanın kəndə səfəri zamanı, kilsənin cənub tərəfində yerləşən Petros Cavadyan-Xalapyantsın məzarı üzərində ucaldılmış, üzərində 19 sətirlik ermənicə kitabəsi olan dördüzlü abidə hələ də qorunub saxlanılırdı. Aşağıda bir hissə:
Dünyada doğuldun və dünyaya xidmətçi oldun,
Sən yalnız xeyirxah işin və sevgi içində sakitlik tapdın...
...Bu, rəhmətli Petros Cavadyan Xalapyantsın məzarıdır
O, 1846-ci ildə anadan olub və 1888-ci ilin yanvar ayının 20-də vəfat edib.
Şukurçinin erməni qəbiristanlığı kənddən təxminən 300 metr cənubda yerləşirdi. 1985-ci ildə orada 19-20-ci əsrlərə aid bir neçə onlarla cilalanmış düzbucaqlı qəbir daşları hələ də qorunub saxlanılırdı.
Şukurçi və bölgənin digər erməni kəndləri üçün 1918-ci ilin yayın hadisələri taleyüklü oldu.
Şərqi Zaqafqaziyanın ərazisinə daxil olan Osmanlı qoşunları və onlara qoşulan yerli türk-tatar quldur dəstələri xristianları, ilk növbədə erməniləri qırıb, onların yaşayış məntəqələrini yerlə-yeksan etdilər. Şukurçi kəndi də hücuma məruz qalıb. Kənd sakinlərinin çoxu öldürüldü və ya əsir götürüldü. 1918-ci ilin iyun ayının sonunda kənd xarabalığa çevrildi. Şamaxıya doğru geri çəkilən erməni qoşun dəstəsinə qoşulan sakinlərin yalnız bir hissəsi canını qurtara bildi.
Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra, canlarını qurtaran şukurçililərdən bəziləri öz doğma kəndlərinə qayıdıblar. Lakin, 1950-ci illərdə şukurçililər kəndi tamamilə tərk ediblər. Hazırda kənddə ləzgilər yaşayır.
Ədəbiyyat
Arxiyepiskop Daniel., Şamaxı Erməni Yeparxiyasının kəndlərinin kilsələrinə səfər, “Ararat”, 1871-ci il, 10-cu, s. 321.
Mesrop arxiyepiskop Smbatyan Saqiyanın (Günəşli) Surb Stepanos monastırının və Şamaxı yeparxiyasına daxil olan digər şəhər və kəndlərdəki monastırların və ziyarətgahların təsviri, Tiflis, 1896-c; il, s. 139.
Karapetyan S., Albaniyanın erməni litoqrafiyaları, kitab I, Yerevan, 1997-ci il, s. 26-27
Barxudaryants M., Albaniya ölkəsi və qonşuları. Artsax, Yerevan, 1999-cu il, s. 105-106.
Karapetyan S., Albaniyanın özü, 1-ci hissə, Yerevan, 2024-cü il, s. 170-173.