2025
2025
1918-ci ilə qədər Karmaxan (Xoyli) İsmayıllı rayonunda ermənilərin yaşadığı kənd idi. Rayon mərkəzindən təxminən 4 km cənubda yerləşirdi. 17-18-ci əsrlərdə kənd dağıntılara məruz qalıb. Sonralar kənddə İrandan köçmüş ermənilər məskunlaşıblar. Məşhur topoqraf Makar Barxudaryantsın sözlərinə görə, həmin sakinlər 1832-ci ildə Tehranın Lar kəndindən köçüblər. Kənd adının Xoyli variantına görə, sakinlər bura Xoy şəhərindən köçmüşlər.
1861-ci ildə Karmaxanda 36 ev erməni əhalisi olub. 1886-cı ildə Makar Barxudaryantsın ziyarəti zamanı kənddə 48 ev erməni əhalisi olub-228 sakin.
1914-cü ildə Karmaxanda yalnız ermənilər yaşayırdı-242 sakin. 1915-ci ildə kənddə 47 ev erməni əhalisi yaşayırdı.
1918-ci ilin yayında Karmaxan türk qoşunlarının və yerli tatarların hücumuna məruz qalıb. 1919-cu ildə kənd tamamilə ermənilərdən boşaldılıb.
Azərbaycanda sovet hakimiyyətinin qurulduqdan sonra qırğınlardan qaçıb canlarını qurtaran az sayda karmaxanlılar müxtəlif yerlərdə məskunlaşıblar.
Karmaxan kəndində Surb (Müqəddəs) Qriqor Lusavoriç adlı kilsə olub, yuxarıdakı 1918-1919-cu illərdə dağıdılıb. Makar Barxudaryantsın ziyarəti zamanı qəbiristanlıqda qeydə alınmış xaçkar üzərində erməni təqviminə görə 1419-cu il tarixi qeyd olunubdu. Karmaxanın orta əsr qəbiristanlığı kəndin qədimliyini göstərir.
Makar Barxudaryants yerli qəbiristanlıqda qorunub saxlanmış daha qədim 4 məzar daşının üzərindəki kitabələrini köçürərək dərc edib, bunlardan ən tamı aşağıdakıdır:
“Müqəddəs Qevorg ... İsaya döndü
Oxuyan hər kəsi Tanrı qorusun”.
Qədim Karnaxan (Xoyli) kəndinin ərazisi hazırda şumlanmış. Hətta ermənilərin ev yerləri də qorunub saxlanmayıb.
Ədəbiyyat
Barxudaryants M., Albaniya ölkəsi və qonşuları. Artsax, Yerevan, 1999-cu il.
Karapetyan S., Albaniyanın erməni litoqrafiyaları, Yerevan, 1997-ci il.
Karapetyan S., Albaniyanın özü, 1-ci hissə, Yerevan, 2024-cü il, s. 144-146.