2025
2025
Bu günlərdə Azərbaycan media sahəsində müəllifin öz aqressiv ritorikası ilə tanınan Elçin Alıoğlu olan bir nəşr çıxıb. Onun hücumunun hədəfi “Geğard” fondu idi, səbəbi isə fondun Azərbaycan ərazisindəki mədəni irsin faciəvi vəziyyəti ilə bağlı faktiki və əsaslı şəkildə qaldıran nəşrləri olub. Elçin Alıoğlu substantiv cavab əvəzinə ittihamlar, təhriflər, təhqirlər dilini seçib. Niyə... Çünki faktlar təbliğat, xüsusən də Azərbaycan təbliğatı üçün ən əlverişli vasitə deyil. Müəllif tərəfindən nəşr edilən mətin “saxta vətənpərvərlik publistikası-ümumi ifşa üslubunda” kimi təsvir edilə bilər. Sadəcə bir neçə lənət sözü qalmışdı və mənzərə tamamlana bilərdi.
Təəssüf edirik ki, müəllif elmi müzakirə və təhlil əvəzinə təhqir və siyasi ittiham dilini seçib. Faktlar və konstruktiv dialoq əvəzinə emosiyalar, stereotiplər, saxtalıqlar yığınıdır. Digər tərəfdən də, belə bir müəllifdən başqa bir şey gözləmək çətindir. Sivil müzakirələrdən uzaq, təhqir, kobudluq, aqressiv ritorika çoxdan cənab Alıoğlunun özünəməxsus üslubuna çevrilib. Belə ki, öz nəşrlərində rus jurnalisti “kəndli axmaq”, amerikalı jurnalist Lindsi Snelli “axmaq”, Dövlət Dumasının deputatı N. Valuyevi isə “əqli cəhətdən zəif və tərbiyəsiz xarakter” adlandırıb.
Alıoğlunun yanaşması aydındır, odur ki, ermənilərin etdikləri aldatma, mədəni irslə bağlı qaldırılan məsələlər isə Azərbaycan tərəfinə sərfəli olmayan “yalan”. Təhqir və emosiyaları aradan qaldırsaq, “faktlardan” nə qalacaq? Cavab: heç nə.
Alıoğlunun özünün bu sərt tənqidində belə təqdim etdiyimiz faktları qısmən də olsa qəbul etməsi diqqət çəkir. Əvvəlcə, bəli, o, təsdiqləyir (faktlar bildiyimiz kimi danılmazdır), sonra onların əhəmiyyətini azaltmağa çalışır, deyir ki, söhbət “ayrı-ayrı hallardan” gedir. Növbəti addım əlbəttə ki, ritorik balansın məcburi mərhələsidir: məsuliyyəti hamının və hər şeyin üzərinə qoymaq, təbii ki, Azərbaycan hakimiyyəti istisna olmaqla. Və nəhayət, son akkord: Ermənistana və ermənilərə qarşı ittihamlar irəli sürmək-istənilən debatı bitirmək üçün özünəməxsus vasitə kimi. Elçin Alıoğlu davamlı olaraq oxu vandalizmin guya “adi hadisə” olduğu Ermənistana yönəltməyə çalışır. Bu, antik dövrdən “tu quoque” hiyləsinin istifadəsidir: “bəs siz?”. Ağılla düşünülmüş hiylədir, lakin bu nə məscidlərin ərazisindən zibilləri çıxarır, nə mədəniyyət abidələrini bərpa edir, nə də müqəddəs yerlərini təhqirdən xilas edir.
Bu, azərbaycanlı ekspertlərin müəyyən dairələrə xas olan debatlar aparmasının simptomu olmasaydı, gülməli olardı.
Ağsu arxeloji kompleksi ilə bağlı diqqətçəkən məqamlardan biri: Elçin əvvəlcə ərazinin xaraba və çirkli olması ilə razılaşır, ondan sonra bir yerdən günahkarı tapır-mücərrəd “yerli sakin” (lakin, təbii ki, Azərbaycan hakimiyyəti deyil). Bu, şübhəsiz ki alqışlara layiqdir. Ancaq dövlət tərəfindən “mühafizə olunan” arxeoloji ziyarətgahın ərazisində zibil aşkar edilirsə, o zaman sual yaranır: ziyarəthgah illərdir zibillə dolub, vandalizmə məruz qalanda dövlət əslində nə edir?
Alıoğlunun “bir yerdə kilsə varsa, demək ki, alban kilsəsidir” məntiqi yeni bir şey deyil. “Alban nəzəriyyəsi” adlanan bu nəzəriyyə çoxdan regionda ermənilərin mövcudluğunu rədd etmə formuluna çevrilib. Ancaq hətta düsturlar da sübut tələb edir. “Alban=azərbaycan, erməni=saxta” azərbaycan təbliğatının tezisi isə açıq şəkildə peşəkar tənqidə təb gətirmir. Məhz beynəlxalq elmi ictimaiyyəti bu cür yanaşmanın absurd və saxta olduğunu dəfələrlə qeyd edib.
Məqaləmizdən fərqli olaraq, Alıoğlunun demək olar ki, bütün çıxışlarında elmi arqumentlər yoxdur: arxeoloji məlumatlar, foto sənədlər, akademik təhlillər, müstəqil mənbələrə istinadlar.
Əvəzində, fikirlər var: “hər şey saxtadır”, “biz yaxşıyıq”, “ermənilər pisdir”. Alıoğlunun bəxtsizliyinə, elmi təhlil “qədim xaçkarları” torpağa özünüz basdırdınız, məzar daşlarının üzərindəki kitabələri təzədən yazmışsınız, başqasının tarixini özünüzə aid etmişsiniz” ifadələrindən daha çox şey tələb edir.
Azərbaycan tərəfindən mədəni irsin sistemli şəkildə məhv etmə nümunələri göz qabağındadır: Cuğada (Culfa) 2000-dən çox qədim xaç daşının Azərbaycan hakimiyyətinin səyi ilə dağıdılmasını qeyd etmək kifayətdir, cənab Alıoğlu, bəli, məhz erməni xaç daşları. Bunlar azərbaycanlı “mütəxəssislərin” Azərbaycana xas olduğu kimi təqdim etməyə çalışdıqları “xaçdaş” adlandırdıqları “qədim xaçkarlar”dır. Sonra başa düşdülər ki, təbii ki, bu, aldatmadır: sizin və sizin kimlərin ən yaxşı çıxış yolu xaçkarları məhv etmək idi. Xaçkarların dağıdılması Rusiya və beynəlxalq media nümayəndələri tərəfindən sənədləşdirilib və pislənib, ona görə də cənab Alıoğlu çətin ki, faktlara qarşı “mübarizə aparsın”.
Azərbaycan tərəfindən erməni mədəniyyətinin, kilsələrinin və digər tikililərin dağıdılması, onların Naxicevan, Gandzak, Şuşi kilsələrinə necə münasibət göstərmələri barədəki danılmaz faktları cənab Alıoğluya xatırlatmaq lazımdır...
YUNESCO nümayəndələrinin Artsaxa (Dağlıq Qarabağ) səfərinə gəlincə, Alıoğlu növbəti dəfə faktlarla manipulyasiya taktikası ilə hərəkət edir: unudur və erməni tərəfini günahlandırır. 2020-ci ildə Üçtərəfli Bəyannamənin imzalanmasından sonra YUNESCO-nun bölgənin mədəni irsinin qiymətləndirilməsinə texniki missiyanın göndərilməsini təklif etməsi faktı Alıoğlunun emosiyalarına ziddir. Belə bir missiyanın həyata keçirilməsi yalnız hər iki tərəfin, Ermənistan və Azərbaycanın razılığı ilə baş tuta bilərdi. Daha sonra YUNESCO-nun baş direktorunun mədəniyyət işləri üzrə müavini Ernesto Ottone qeyd edib ki, təşkilat dəfələrlə Azərbaycana müraciət edib, lakin bu günə qədər cavab gözləyir (nəticəsi yoxdur).
2023-cü ilin noyabr ayında Azərbaycan tərəfi “erməni tərəfinin Ağdamda törətdiyi dağıntının sənədləşdirilməsi” ifadəsi ilə Bakının YUNESCO missiyasının Ağdam vasitəsilə Stepanakertə səfərinə razılıq verdiyi barədə məlumat yayıb. Bununla belə, təşkilat Bakıya məlumat verib ki, “erməni işğalından azad edilmiş ərazilərində” cəmi iki abidə yoxlanılacaq, bundan sonra missiya Stepanakertə gedəcək: Azərbaycan bu planı “saxta və qeyri-şəffaf” adlandıraraq rədd edib. Günlər sonra Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyi bəyan edib ki, Azərbaycan YUNESCO missiyasının Dağlıq Qarabağa səfərinə mane olmaqda davam edir.
Cənab Alıoğluya xatırlatmağa dəyər ki, Bakının apardığı qapalı və qeyri-şəffaf siyasətin əksinə olaraq, Artsax illərdir Avropa Parlamentinin missiyalarından tutmuş Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi və “Halo Trust” kimi humanitar təşkilatlara, jurnalistlərə və müşahidəçilərə açıq olub.
O, başqa məsələdir ki, yalnız diplomatlar deyil, həm də Artsaxa (Dağlıq Qarabağ) səfər edən istənilən şəxs istər-istəməz Azərbaycanın qara siyahısına düşərdi. Belə ki, 2018-ci ildə, faktaraşdırıcı missiya çərçivəsində Avropa Parlamentinin üzvü Lars Adaktusson (İsveç) öz baş katibi ilə birlikdə Artsaxa səfər etmişdir. Azərbaycan bu səfərdən dərin narahatlığını bildirib və bunu “qanunsuz” adlandırıb, bundan sonra Adactusson Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin tərtib etdiyi “persona non qrata” siyahısına daxil edilib. Həmin il Fransanın Sent-Etyen şəhərinin nümayəndə heyətinin Artsaxa səfərindən sonra Fransanın Azərbaycandakı səfiri Xarici İşlər Nazirliyinə çağırılıb, ona etiraz notası təqdim edilib və Sent-Etyen şəhərinin meri arzuolunmaz şəxslər siyahısına salınıb.
Belə təəssürat yaranır ki, müəllif nə dialoqa, nə də mübahisəyə cəhd etmir. Onun vəzifəsi təkzib etmək deyil, böhtan atmaqdır. Və bu anlaşılandır: faktlar tükəndikdə dedi-qodu başlayır.
Bütün bu ritorika, daha doğorusu, hezeyan, aqressiya, demaqogiya və bədii yalanlar arasında həqiqi razılaşa biləcəyi yeganə şey cənab Alıoğlunun bu fikridir: “bəsdir aldatma”. Düzdü, cənab Alıoğlu yalana bəsdir. Bu, ilk növbədə, sizə aiddir.
“Geğard” fondu və digər ciddi tədqiqat təşkilatları sadə bir prinsipə əməl edirlər: faktlar uydurma böhtanlardan daha vacibdir. Abidənin dağıdılması, qaşınması və sökülməsi, sadəcə olaraq internetdə kimsə ucadan qışqıraraq bunun baş vermədiyini bildirdiyinə daha az dağılmır.
Təbii ki, yalnız E.Alıoğlunu günahlandırmaq da doğru deyil: bütöv bir dövlət məktəbi var ki, onlara öyrədilir ki, yalanınızın nə qədər yüksək və inandırıcı olsa, ona inanma ehtimalı bir o qədər çox olar. Belə mətnləri tədqiq edəndə, görünür ki, Alıoğlu və onun kimi “mütəxəssislər” əslində uydurmanı reallıqdan ayıra bilmirlər. Və bu, bağışlayın, hətta təbliğat belə deyil: bu artıq psixi diaqnozdur.
Növbəti dəfə daha təcrübəli və peşəkar “mütəxəssislər” seçməyi tövsiyə edirik. Cənab Elçin Alıoğlu kimi müəlliflər təkrarlanan təbliğat lüğəti və saxta elmi nəzəriyyələri ilə nəinki özlərini gözdən salırlar, həm də müzakirənin elmi əsaslarına nəzərəçarpacaq ziyan vururlar.
Hətta öz həmvətənlərinin də xarici agent kimi eyham vurduğu, təxribatçı kimi səciyyələndirdiyi müəllifdən bundan artığını gözləmək çətindir. Politoloq Qurban Məmmədlinin öz çıxışında haqlı olaraq qeyd etdiyi kimi, “Elçin Alıoğlu kimdir? Təcrübəli təxribatçıdır, yoxsa...”, “cənab Alıoğlu Azərbaycan xüsusi xidmət orqanlarının agentidirsə, bəlkə də fəxr etmək üçün əsasdır (azərbaycanlılar üçün), amma İsrail xüsusi xidmətinindirsə...”
P.S. Biz cənab Alıoğluna rus dilini təkmilləşdirməyə tövsiyə verə bilərik, çünki fondun tam adı «Фонд научных исследований и аналитики „Гехард“» (guya “Geğard” Elmi Tədqiqat və Analitik Fondu) deyil “Geğard” Elmi Tədqiqat Fondudur.