2025
2025
İsmayıllı rayonunun Tubişen kəndi rayon mərkəzindən 9.6 km cənub-şərqdə yerləşirdi. Həm də Topişen kimi qeyd edilib. Kənd sakinlərinin əcdadları Artsaxın Dizak, Vərəndə, Craberd (Çiləbürt) mahallarından mühacirət etmişdirlər. 1806-cı ilə aid bir gürcü səyahətnaməsində Tubişen haqqında qeyd var. “Erməni Tubişen kəndinə gedib orada qalırlar”.
1861-ci ildə Tubişendə 57 ev erməni əhalisi olub. Məşhur topoqraf Makar Barxudaryantsın ziyarəti zamanı-1886-cı ildə, kənddə 85 ev erməni əhalisi olub-675 sakin. 1914-cü ildə Tubişendə yalnız ermənilər yaşayırdı-1016 sakin.
1918-ci ilin iyun ayında kənd türk qoşunların və yerli tatarların hücumuna məruz qalıb. Azərbaycanda sovet hakimiyyətinin qurulduğundan sonra, qırğınlardan sağ çıxan tubişenlilər yenidən öz doğma kəndlərində məskunlaşdılar. 1924-cü ildə Tubişendə ermənilərin yaşadığı 70 ev olub-280 sakin.
Lakin 1950-ci illərdə Tubişenin yanında Azərbaycan məhəlləsi tikilib, bundan sonra tubişenlilər tədricən doğma kəndlərini tərk ediblər. 1985-ci ildə kənddə 8 ev erməni yaşayıb, yuxarıdakılar da 1988-ci ilin sonunda deportasiya ediliblər.
Orta əsr memarlığı üzrə mütəxəssisi Samvel Karapetyanın ziyarəti zamanı-1985-ci ildə, Tubişen kəndində 1851-ci ildə tikilmiş Surb (Müqəddəs) Astvatsatsin kilsəsi hələ də qorunub saxlanılırdı, giriş qapısının yuxarısında həkk olunmuşdur.
“İsa Surb (Müqəddəs) Xaçı
Surb (Müqəddəs) Astvatsatsin kilsəsi bir xatirədir
Kəndin bütün sadə insanları tərəfindən tikildi, xilasetmə 1851-ci ildə”.
1889-cu ildə Tubişen və qonşu Gandzak erməni kəndlərinin sakinləri övladları üçün Gandzakda məktəb yaradıblar.
Kəndin yanında 1985-ci ildə Qədim Tubişen kənd yerinin qalıqları qorunub saxlanılmışdır, həmin yerdə 19-cu əsrin əvvəllərinə qədər kənd sakinlərinin əcdadları yaşayıblar.
Kənd hazırda Tubukənd adlanır və azərbaycanlılar yaşayır.
Ədəbiyyat
Barxudaryants M., Albaniya ölkəsi və qonşuları. Artsax, Yerevan, 1999-cu il.
Karapetyan S., Albaniyanın erməni litoqrafiyaları, Yerevan, 1997-ci il.
Karapetyan S., Albaniyanın özü, 1-ci hissə, Yerevan, 2024-cü il, s. 137-143.
Çobanyan P., Gürcü səyahətnamələri və onların ermənilər haqqında məlumatları, Yerevan, 1981-ci il, s. 151.