2025
2025
İsmayıllı rayonunun Avanaşen kəndi rayon mərkəzindən 14 km cənub-şərqdə-Girdimançəyın sağ sahilində yerləşirdi. Kəndin sakinləri Artsaxın Dizaq və Vərəndə mahalılarından, həm də Xaçenin Daşbulaq kəndindən köçmüşdülər. Avanaşendə eləcə də zəngəzurlu köçkünlər yaşayırdılar.
Məşhur kilsə xadimi və topoqraf Sargis arxyepiskopu Calalyantsın ziyarəti zamanı-1850-ci illərin ortalarında, Avanaşendə 80 ev erməni əhalisi olub. 1861-ci ildə kənddə 100 ev əhali, 1865-ci ildə isə 120 ev əhalisi olub. Məşhur topoqraf Makar arxyepiskopu Batxudaryantsın ziyarəti zamanı-1890-cı ildə, kənddə 130 ev olub: 500 kişi, 470 nəfər qadın erməni sakin.
1912-ci ildə Avanaşen kəndində yalnız ermənilər yaşayırdı və 1528 sakini ilə 160 ev olub.
Kəndin əhalisi 1918-ci ildə türk qoşunlarının və qonşu tatar kəndlərinin silahlı dəstələrinin hücumu zamanı çox zərər çəkmiş.
Sovet hakimiyyətinin ilk illərində sağ qalanlardan bəziləri öz doğma kəndində yenidən məskunlaşıblar. 1924-cü ildə Avanaşendə 270 sakini ilə 90 ev erməni əhalisi olub. 1950-ci illərdə Sovet Azərbaycanın hökuməti tərəfindən kəndin yanında azərbaycanlıların yaşadığı məhəllə salınır, bundan sonra avanaşenlilər tədricən mühacirət etməyə başlayırlar. 1988-ci ildə kənddə 40 erməni ailə yaşayırdı, onlar həmin ilin sonlarında deportasiya ediliblər.
Orta əsr memarlığı üzrə mütəxəssisi Samvel Karapetyanın ziyarəti zamanı Avanaşen kəndində Surb (Müqəddəs) Astvatsatsin kilsəsi qorunub saxlanılmışdır, ilk dəfə 1851-ci ildə xatırlanmışdır. Kilsənin tikinti protokolunu məşhur topoqraf Makar Barxudaryants dərc edib.
“Surb Astvatsatsin kilsəsi xatirədir
Ağa Qali Lazrov xilasetmə 1752-ci ildə tikmişdir”.
Kilsənin girişinin sağ tərəfində yonulmuş daş üzərində xaç və tarixi həkk olunmuşdur
“1786-cı il”.
Kilsənin yanında həm də kəndin kilsə məktəbinin iki mərtəbəli binası dayanırdı. Həmin bina Sovet quruluşu qurulduqdan sonra Avanaşenin məktəbi kimi fəaliyyət göstərmişdir. 1988-ci ildə kəndin səkkizillik məktəbində 20 şagird təhsil alırdı.
Kilsənin şərq tərəfində kəndin qəbiristanlığı yerləşirdi, həmin qəbiristanlıqda orta əsr memarlığı üzrə mütəxəssisi Samvel Krapetyan 19-cu əsrin əvvəllərinə aid qədim kitabələri ilə məzar daşları tapıb.
Kənddən 30 km məsafədə-təpənin üstündə Avanaşenin qədim qəbiristanlığı yerləşirdi. Qəbir daşlarının çoxu Samvel Karapetyanın ziyarəti zamanı artıq torpaqla örtülmüşdü. Qədim yer “Tarçx” adı ilə tnanınırdı.
Hazırda kənd Qoşakənd adlanır və azərbaycanlılar yaşayır.
Ədəbiyyat
Barxudaryants M., Albaniya ölkəsi və qonşuları. Artsax, Yerevan, 1999-cu il.
Karapetyan S., Albaniyanın erməni litoqrafiyaları, Yerevan, 1997-ci il.
Karapetyan S., Albaniyanın özü, 1-ci hissə, Yerevan, 2024-cü il, s. 97-103.
Calalyants S., Böyük Ermənistana səyahət, hissə B, Tbilisi, 1858-ci il, s. 393.