2025
2025
Orta əsr Ermənistanın ən görkəmli monastır komplekslərindən biri Amarasdır. 5-ci əsrin tarixçisi Favstos Buzanda görə, Amarasın Surb (Müqəddəs) Qriqoris kilsəsini 4-cü əsrin əvvəllərində Qrigor Lusavoriç inşa etməyə başladı, tikintisini nəvəsi-Qriqoris tamamladı, yuxarıdakını erməni tarixçisi Movses Kağankatvatsiyə görə, kilsənin şərq tərəfində dəfn etmişlər. 5-ci əsrin əvvəllərində Mesrop Maştots burada məktəb təsis etdi. Amaras Artsax-Utik bölgənin ruhani (mənəvi) və yepiskop mərkəzlərindən biri idi. Əsrlər boyu monastır bir neçə dəfə xarici işğalçılar tərəfindən dağıdılıb. 15-16-cı əsrlərdə burada ermənicə çoxlu əlyazmalar yazılmışdır. 2023-cü ilin sentyabr ayında Amaras Azərbaycan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal edilmişdir.
Artsax və Utikin mənəvi-mədəniyyət mərkəzlərindən biri olan Amarasın hətta Albaniyanın ərazisindən kənarda olduğu halda necə “Alban” mədəniyyət strukturu ola biləcəyini təsəvvür etmək mümkün deyil.