2025
2025
Türkiyənin İğdır ili Ermənistan ilə həmsərhəddir. Bir əsrə yaxın olan hadisələr nəticəsində ərazi yerli erməni əhalisindən məhrum edilərək, il türklər, kürdlər və azərbaycanlı hesab edilən insanlarla məskunlaşdırılıb.
Ziddiyyətli məlumatlara görə, Türkiyədə bir neçə yüz min azərbaycanlı yaşayır. Türkiyə və azərbaycan tarix saxtakarlığı halında onların etnik mənsubiyyətini və mənşəyini ayıraraq “azərbaycanlı” və “azəri” anlayışlarının şərh etməsi çətin olduğuna baxmayaraq belə bir etnik ad almış türk ünsürünün artıq İğdırda çoxluq təşkil etdiyi açıq-aydın görünür.
1921-ci ilə qədər yerli erməni əhalisi çoxluq təşkil edirdi, ondan sonra burada kürdlər, daha sonra da azərbaycanlılar (kollektiv adı ilə) çoxluq təşkil etdi. Azərbaycanlıların sayı 1991-ci ildən etibarən-SSSR-nin dağılmasından sonra kəskin şəkildə artdı. Lakin bu ildə (vilayət) azərbaycanlıların təsiri 2000-ci illər ərzində Bakının bilavasitə dəstəyi ilə xeyli artdı.
Azərbaycanlılar İğdır ilində (vilayət) artıq ərazi və icma rəhbər vəzifələrini tuturlar, yerli daşınmaz əmlakın əksəriyyətinə sahibdir. Böyük elektoratın və Bakının maliyyə və təbliğat dəstəyinin olması onlara prezident seçkiləri və parlament ümumi seçkilərində iştirak etmək, Türkiyə parlamentinə deputat seçilmək imkanı verir. 2023-cü ildə ölkədə keçirilən prezident seçkilərdə azərbaycanlı Sinan Oğanın namizədliyi irəli sürülüb, yüzdə 6 ətrafında səs topladı (2,5 milyon səs). Azərbaycan vətəndaşlığı olan şəxslər də Azərbaycan seçkilərində iştirak etməyə başlayıblar, təbii ki, İlham Əliyev lehinə səs verdilər.
Siyasi proseslərdə azərbaycanlıların fəal iştirakı çox vaxt icmadaxili münaqişələrə səbəb olur, kürd və kürdpərəst qüvvələrin namizədlərinin seçkilərdə məğlub olmasının bununla əlaqədar olduğu güman edilir. Hazırda İğdırda Qarsda Azərbaycanın Baş Konsulluğunun filialı fəaliyyət göstərir. Bu iki ildə Bakının himayəsi altında onlarla Azərbaycan təhsil, mədəniyyət və digər qurumlar fəaliyyət göstərir.
2014-cü ilin avqust ayında Artsaxa və Ermənistana qarşı Azərbaycanın növbəti hücumu zamanı Artsax Müdafiə Ordusu tərəfindən həbs edilmiş azərbaycanlı terrorçuların azad edilməsi tələbi ilə İğdırda Bakının burada yaratdığı və erməni əleyhinə fəaliyyət göstərən “Azərbaycan Evi”nin koordinasiyası ilə 2015-ci ildə imza toplanması təşkil olunub.
İğdırdakı azərbaycanlılar həm də 2020-ci ildə 44 günlük Artsax müharibəsi zamanı Azərbaycan hücumuna açıq dəstək verərək küçələrə çıxdılar.
Naxçıvanla olan sərhədini və iqtisadi əlaqələrini nəzərə alaraq yerli azərbaycanlılar tərəfindən Azərbaycan silahlı qüvvələrinin nümayəndələrinin təlimlər üçün Türkiyəyə gəlişi böyük ruh yüksəkliyi ilə qarşılanır.
Naxçıvandan Türkiyənin şərqi illərinə (vilayət) Koronavirus pandemiyası səbəbiylə miqrasiya 2020-ci ildən sonra minimuma endiğinə baxmayaraq xüsusilə İğdır şəhəri Naxçıvanlılar üçün təkcə əliyev diktatura rejimindən qurtulmağın vacib yolu kimi deyil, həm də məişət alış-verişi üçün əlverişli yer kimi görünüb.
O da göz qabağındadır ki, Naxçıvandan İğdıra və digər ətraf illərə (vilayət) əhalinin axını Bakı hakimiyyətinin düşünülmüş siyasətinin (həmin türk vilayətlərini azərbaycanlaşdırılma və Ermənistanı azərbaycanlılarla əhatəyə almaq niyyəti ilə), o cümlədən “reklamın” nəticəsidir. Ermənistan-Türkiyə münasibətlərinin tənzimlənməsi prosesinin müxtəlif mərhələlərinin uğursuzluğa düçar olmasında və Ankaraya təsirində Türkiyədə yaşayan azərbaycanlıların rolunu nəzərə alaraq iddia edə bilərik ki, Bakı Türkiyənin şərqi illərini (vilayət) azərbaycanlaşdırılma sorusunda gələcəkdə daha çox əldə etmək niyyəti ilə strateji məqsədlərə nail olub.